Το Ευρωπαϊκό Μουσείο Άρτου ιδρύθηκε το 2005 από τη Λαογραφική Εταιρεία Βαρνάβα. Βρίσκεται σε μια παραδοσιακή αρχοντική κατοικία στον Βαρνάβα Δήμου Μαραθώνα.
Στις συλλογές του περιλαμβάνονται 3.000 κεντημένα και λατρευτικά ψωμιά.
Το Ευρωπαϊκό Μουσείο Άρτου διατηρεί έναν σημαντικό αριθμό παραδοσιακών, λατρευτικών και κεντημένων άρτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που «ταξιδεύουν» με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Οι Δρόμοι του Ψωμιού». Σε κάθε έκθεση πραγματοποιούνται βιωματικά εργαστήρια ζυμώματος για παιδιά και ενήλικες. Εκτός από την παραπάνω, έχει πραγματοποιήσει πανελλήνιες εκθέσεις και φεστιβάλ με θέματα τη διατροφή και το ψωμί, όπως «Το ψωμί της Ειρήνης» το 2009, « Πρόσφορο – Άρτος – Τάματα» το 2013 και το 1ο Μεσογειακό Φεστιβάλ Ψωμιού το 2017.
Συλλογές
Οι συλλογές του αποτελούνται από κεντημένους άρτους, φωτογραφικό υλικό, εργαλεία γεωργικών εργασιών, σκεύη αλέσματος και παρασκευής ψωμιού.
Εκδόσεις του μουσείου: «Ψωμοκεντήματα», «Το Ψωμί στη Μεσόγειο», «Διατροφή και Υγεία», «Λατρευτικό Ψωμί», «Κεντημένο Ψωμί», «Όλου του κόσμου το ψωμί».
Το μουσείο πραγματοποιεί μαθήματα επιμόρφωσης ενηλίκων (κέντημα ψωμιού, μαγειρική, τυποποίηση, προώθηση και προβολή τοπικών παραδοσιακών προϊόντων, εκμάθηση ελληνικής γλώσσας, ελληνικής ιστορίας και λαογραφίας κ.ά.), βιωματικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε μαθητές σχολείων και ενήλικες («Ο Κύκλος του Ψωμιού, «Περιβάλλον και Ζωή», «Σίτος-Οίνος-Έλαιον», «Διατροφή και Υγεία», «Καλλιέργεια Γης», «Μεσογειακά Προϊόντα πρωτογενούς τομέα & τα παράγωγά τους»).
Συμμετέχει, επίσης, ενεργά σε εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα.
Το «Διαδραστικό Αγροτικό Λαογραφικό Μουσείο Βαρνάβα» Δήμου Μαραθώνα ιδρύθηκε το 2002. Στεγάζεται σε ένα οίκημα του 19ου αιώνα και οι συλλογές του αποτελούνται από 5.000 περίπου εκθέματα. Το μουσείο περιλαμβάνει το ανώι, το κατώι, τον παραδοσιακό φούρνο, το πατητήρι και βοτανόκηπο.
Το ανώι είναι αναπαράσταση μιας παραδοσιακής κατοικίας των αγροτικών κοινωνιών. Παρόμοιες κατοικίες συναντάμε μέχρι και λίγο μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Διαθέτει το τζάκι, τα έπιπλα, τα οικιακά σκεύη και τα κλινοσκεπάσματα της εποχής. Το κατώι, δωμάτιο ηλικίας 220 ετών περίπου, αρχικά δημιουργήθηκε ως στάβλος ακριβώς κάτω από το σπίτι της οικογένειας. Αργότερα, όταν ο στάβλος μεταφέρθηκε, το κατώι μετατράπηκε σε χώρο εργαστηρίου και αποθήκευσης. Στο κατώι του μουσείο βρίσκονται ο αργαλειός, υφαντά, κεντήματα, φωτιστικά, μέτρα- σταθμά – ζυγαριές και εργαλεία επαγγελματικής και οικιακής χρήσης.
Στον περιβάλλοντα χώρο του Μουσείου βρίσκονται ο παραδοσιακός ξυλόφουρνος, ο οποίος είναι λειτουργικός μέχρι και σήμερα, το πατητήρι και ο κήπος με λαχανικά, φυτά και βότανα της περιοχής.
Αρχείο
Το μουσείο διατηρεί αρχείο συνεντεύξεων με αφηγήσεις ανθρώπων, οι οποίοι γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1910 και ύστερα, καθώς και λαογραφική συλλογή με παραδοσιακές και αστικές ενδυμασίες, κοσμήματα και κεντήματα.
Στο μουσείο περιλαμβάνονται τα εξής τμήματα:
- Τμήμα Ιστορικού αρχείου
- Τμήμα Εθνολογικής συλλογής
- Τμήμα Εικαστικής συλλογής
- Τμήμα Βιβλιοθήκης
Το μουσείο πραγματοποιεί σεμινάρια, εργαστήρια και βιωματικά προγράμματα σε ενήλικες και παιδιά.
